Database Hartwig Medical Foundation van groot belang bij onderzoek naar oorzaak darmkanker

Hans Clevers, hoogleraar in de moleculaire genetica en stamcelonderzoeker aan het Hubrecht Instituut en Ruben van Boxtel, hoofdonderzoeker bij Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie en Oncode Institute, hebben ontdekt dat een variant van de E.coli bacterie darmkanker kan veroorzaken. Het artikel staat in het internationaal toonaangevende tijdschrift Nature, dat een dezer dagen bij velen op de deurmat valt. De genetische en klinische data van meer dan 5.000 patiënten, opgeslagen door Hartwig Medical Foundation, waren van groot belang bij het onderzoek. Een interview met Ruben van Boxtel.

Wat is het belangrijkste dat u heeft gevonden?

Van Boxtel: “We hebben ontdekt hoe een bacterie, die bij 20% van de mensen voorkomt in de darmen, kanker kan veroorzaken. Deze bacterie beschadigt het DNA wat tot mutaties in de DNA-code leidt en kanker kan veroorzaken. Nu kunnen we op zoek naar een manier om die kanker te voorkomen.”

Wat is de oorzaak precies?

“Deze veelvoorkomende bacteriestam produceert een stofje dat ervoor zorgt dat twee DNA-strengen aan elkaar vast gaan kleven. Als de cel daarna gaat delen, dan scheurt het DNA. De cel herstelt deze breuk, maar er blijft wel een litteken achter. Dat litteken is heel specifiek voor de schade die de bacterie veroorzaakt en kan vergeleken worden met een uniek ‘voetspoor’ in het DNA. We zijn onze studie begonnen met het vaststellen van dit specifieke ‘voetspoor’ dat door deze E.coli bacterie wordt achtergelaten in het DNA.”

Hoe heeft de database van Hartwig Medical Foundation hierin een rol gespeeld?

“Omdat bekend was dat deze bacterie de kans op kanker vergroot, maar we het mechanisme daarachter nog niet kenden, wilden we weten of het ‘voetspoor’ dat wij hadden gevonden, voorkomt in het DNA van kankercellen. Daarvoor heb je genetische en klinische gegevens nodig van veel patiënten, die je normaal gesproken als onderzoeker zelf moet verzamelen. Hartwig Medical Foundation heeft een database opgebouwd met deze gegevens van meer dan 4.500 patiënten. Deze mensen hebben meegedaan aan wetenschappelijke studies. Zij hebben ook toestemming gegeven voor het gebruik van hun gegevens voor verder onderzoek. Hartwig Medical Foundation heeft deze data bovendien met geavanceerde bioinformatische analyses gestructureerd en geanalyseerd, bijvoorbeeld om alle type mutaties in kaart te brengen waardoor mogelijke ‘littekens’ gemakkelijk opgespoord kunnen worden. Dat scheelde ons ook weer veel tijd, omdat veel analyses al gedaan waren. Dit is echt uniek in de wereld.”

Wat gaat er nu gebeuren?

“Ten eerste hopen we dat we door het testen op de aanwezigheid van deze bacterie en het bijbehorende ‘voetspoor’ we mensen met een verhoogd risico op darmkanker kunnen opsporen en aan preventie kunnen werken door bijvoorbeeld de bacterie of het stofje dat ze produceren onschadelijke te maken. Wellicht kan hiernaar gezocht worden in het bevolkingsonderzoek voor dikke darmkanker dat in Nederland al loopt. We zijn nu al aan het kijken of en hoe we daar een bijdrage aan kunnen leveren. Ten tweede kan er nu vervolgonderzoek gestart worden, bijvoorbeeld naar de vraag of er meer bacteriën zijn die kanker veroorzaken. Kortom onze bevindingen openen vele nieuwe onderzoeksgebieden”.

Meer informatie over eerder onderzoek van Ruben van Boxtel