Glow
De GLOW studie – Glioblastoma Targeted Treatment Option Maximization by Whole Genome Sequencing) – vindt plaats bij patiënten met een glioblastoom (GBM). Bij GBM-patiënten bij wie de tumor na een eerdere behandeling groeit, wordt het tumor DNA door middel van Whole Genome Sequencing (WGS) in kaart gebracht. Het doel van de GLOW-studie is het vinden van aanvullende, personaliseerde behandelmogelijkheden met gerichte medicatie.
Glioblastomen zijn de meest voorkomende kwaadaardige primaire hersentumoren. In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer 1.000 patiënten daarmee te maken. De vooruitzichten voor deze patiënten zijn zeer ongunstig: slechts ~17% is twee jaar later nog in leven. Ondanks uitgebreid onderzoek naar de biologie van deze tumoren is de behandeling ervan in de afgelopen 15 jaar nauwelijks veranderd. Zelfs na intensieve behandeling met chemotherapie en radiotherapie is de mediane overleving slechts 15 maanden na de eerste diagnose. Nieuwe behandelstrategieën zijn dus dringend nodig.
Wat is het verband tussen DNA en kanker?
Het menselijke DNA, ook wel genoom genoemd, bestaat uit 2 x 3 miljard ‘letters’ (één exemplaar van je moeder en één van je vader) en is aanwezig in iedere lichaamscel. Dit DNA bevat alle informatie die nodig is voor een cel, weefsel en organisme om te kunnen functioneren en voor cellen om te delen.
Door toeval en door omgevingsfactoren kan het DNA beschadigd raken. Hierdoor kan een cel andere eigenschappen krijgen en kan kanker ontstaan. Voor het goed begrijpen en het zo goed mogelijk behandelen van een tumor is het dus belangrijk om een hele goede ‘foto’ van het beschadigde DNA uit de tumor te hebben. Met de techniek Whole Genome Sequencing (WGS) kunnen alle beschadigingen in kaart worden gebracht. Om zeker te weten dat die beschadigingen alleen in de tumor voorkomen, wordt het DNA van de tumor altijd vergeleken met het ‘normale’ DNA van de patiënt. Voor dit laatste gebruiken we het DNA uit het bloed.
Wat heeft een patiënt aan GLOW?
Tot nu toe wordt de complete DNA-test van de tumor meestal niet gebruikt als standaard onderzoek voor de start van een behandeling. Deze test geeft wel veel extra informatie over de tumor en over eventuele nieuwe behandelmogelijkheden. De 235 patiënten die meedoen aan GLOW krijgen de complete DNA-test op basis van WGS. De behandelend oncoloog bespreekt de uitslag met hen.
De complete DNA-test geeft aan welke beschadigingen in de tumorcellen voorkomen. Specialisten in het ziekenhuis sturen hiervoor een stukje van de tumor en een buisje bloed naar ons laboratorium. Wij brengen de beschadigingen in kaart met WGS.
Na afloop van de test analyseren wij het DNA en vergelijken we dat met het DNA van andere patiënten. De analyse van het tumor-DNA en de standaard – en experimentele behandelmogelijkheden op basis van deze uitslag beschrijven we in een rapport. Samen met het rapport is WGS een complete tumor-DNA-test. Het hele proces laten wij in het kort zien in deze video.
Wij sturen het rapport naar de behandelend arts, die dan samen met de patiënt bespreekt of de resultaten die in het rapport zijn beschreven reëele opties zijn voor eventuele nieuwe of extra behandelingen.
De patiënten van de toekomst hebben ook baat bij wat we leren van de patiënten van vandaag. Als patiënten er toestemming voor hebben gegeven, slaan wij de data gecodeerd op in de Hartwig Medical Database voor verder onderzoek. Zo blijft, de patiënt anoniem voor de onderzoekers. Deze data bestaat uit informatie over het DNA van de patiënt, plus de behandelinformatie en -uitkomsten. Daarmee kunnen de behandelingen van de patiënten in de toekomst nog beter worden afgestemd op hun specifieke tumoreigenschappen.
Zie ook de volgende video voor uitleg over de werkwijze binnen dit onderzoek:
Hartwig Medical Database
In de Hartwig Medical Database zijn nu al gegevens opgeslagen van tumoren van meer dan 5.000 patiënten met uitgezaaide kanker. Het is de grootste databank ter wereld op dit gebied. GLOW helpt ons om deze databank uit te breiden met de data van patiënten met teruggekeerde glioblastomen.
Wetenschappers uit de hele wereld kunnen deze data gebruiken voor hun onderzoek. Ze moeten daarvoor een verzoek indienen bij een onafhankelijke wetenschappelijke commissie. Als deze commissie het voorstel positief beoordeeld heeft, kan de onderzoeksgroep gratis gebruik maken van de data, die nodig is voor het onderzoek. Zo leren we meer over kanker en de behandeling daarvan en hopen we dat patiënten in de toekomst nog betere zorg krijgen.
Onderzoekers hebben al enorm veel ontdekt op basis van de data in onze databank. Meer dan 200 onderzoeksgroepen uit 80 landen doen onderzoek met deze data. Zij hebben al meer dan 60 artikelen gepubliceerd in toonaangevende internationale wetenschappelijke tijdschriften.
Gegevens delen, is dat veilig?
Waarom is het belangrijk om de gegevens te delen?
Wie ziet de data? Is dat veilig?
Deelname aan GLOW
Voorwaarden voor deelname patiënten:
- Een door de patholoog bevestigd glioblastoom (IDH-wildtype) dat voor het eerst terugkeert na behandeling en waarvoor opnieuw een operatie is gepland
- Leeftijd minimaal 18 jaar
- De patiënt is in staat om en bereid tot het geven van schriftelijke toestemming
- Een conditie waarbij men minimaal in staat is voor zichzelf te zorgen
Na aanmelding
- Uitvoering van de complete DNA-test voor direct gebruik in diagnostiek en behandeling
- Opslag van genetische gegevens en behandelinformatie en –uitkomsten in Hartwig Medical Database. De behandelend arts vraagt vooraf toestemming aan de patiënt om de gegevens in de databank op te nemen.
Wat gebeurt er bij deelname
- De behandelend arts in het ziekenhuis meldt de patiënt aan voor de test
- Er wordt een extra buisje bloed afgenomen bij de patiënt
- Tijdens de operatie wordt een stukje weefsel afgenomen voor de test
- Stappenplan ziekenhuis
Wanneer wordt de complete DNA-test uitgevoerd?
- De complete DNA-test wordt uitgevoerd voor de start van een behandeling, dus niet als er al een behandeling is gestart.
Welke ziekenhuizen doen mee?
De deelnemende ziekenhuizen tekenen een overeenkomst met Hartwig Medical Foundation. Daarna kunnen zij complete DNA-test uit laten voeren. Binnen de GLOW-studie doen de volgende ziekenhuizen mee:
- Amsterdam Universitair Medische Centra
- Antoni van Leeuwenhoek
- Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis
- Erasmus Medisch Centrum
- Haaglanden Medisch Centrum
- Isala
- Leids Universitair Medisch Centrum
- Maastricht Universitair Medisch Centrum
- Medisch Spectrum Twente
- Radboudumc
- Universitair Medisch Centrum Groningen
- Universitair Medisch Centrum Utrecht
Hoe is GLOW georganiseerd?
Patiënten die onder behandeling zijn in een van de bovengenoemde ziekenhuizen, kunnen door hun behandelend arts gevraagd worden om mee te doen aan de GLOW-studie zodra er besloten is tot een heroperatie. Als de patiënt wil meedoen aan de studie, informeert de behandelend arts het studieteam hierover.
De GLOW-studie is gefinancieerd door Oncode Institute via het Clinical Proof of Concept programma. Het doel van Oncode Institute is om fundamenteel en klinisch onderzoek aan elkaar te verbinden om daarmee de verbinding tussen nieuwe wetenschappelijke bevindingen en toepassing daarvan in de zorg mogelijk te maken.
Waarom doet Hartwig dit?
Hartwig Medical Foundation is een stichting zonder winstoogmerk. Het doel is om met grootschalige DNA-analyses de zorg voor patiënten met kanker te verbeteren. Wij doen dit door het bevorderen van onderzoek naar kanker en het uitvoeren van complete DNA-analyses bij patiënten met kanker. Dit moet eraan bijdragen dat iedere patiënt met kanker de behandeling krijgt die het beste bij haar of hem past.
Hartwig Medical Foundation is opgericht met financiering uit giften en heeft de hierbij passende ANBI-status.
Mark van Opijnen en Marike Broekman
Meer weten?
Mark van Opijnen, arts-assistent neurochirurgie en onderzoeker GLOW-studie, m.van.opijnen@haaglandenmc.nl
Marike Broekman, neurochirurg Haaglanden Medisch Centrum, hoofdonderzoeker GLOW-studie, m.broekman@haaglandenmc.nl
Door WGS hebben we in de moleculaire diagnostiek op onze afdeling een stap gemaakt van de analyse van minder dan 100 genen naar circa 20.000 genen per patiënt. Dat levert ontzettend veel waardevolle informatie, niet alleen voor de patiënt van vandaag, maar ook voor de patiënt van de toekomst.