Advies van Zorginstituut over Plaatsbepaling Moleculaire Diagnostiek leidt helaas niet tot concrete maatregelen – Positie Hartwig Medical Foundation

Op 19 mei 2021 stuurde minister Van Ark voor Medische Zorg het advies van het Zorginstituut Nederland over Plaatsbepaling Moleculaire Diagnostiek met haar beleidsreactie aan de Tweede Kamer. Wij delen de bezorgdheid onder zorgverleners en patiënten of de beleidsreactie en het advies er op korte termijn aan zullen bijdragen om de meest urgente knelpunten in het toepassen van precisiegeneeskunde in de kankerzorg op te lossen.

Beeld bekostigingslandschap

Het advies van het Zorginstituut geeft algemeen een duidelijk beeld van de huidige situatie: veel nieuwe ontwikkelingen op het gebied van diagnostiek en behandeling kunnen leiden tot precisiegeneeskunde voor veel patiënten met kanker en daarmee tot gepast gebruik en pakketbeheer, maar bij de implementatie daarvan blijkt er sprake van grote praktijkvariatie.

Die variatie wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door het ontbreken van een adequate bekostigingsstructuur voor complexe moleculaire diagnostiek, inclusief die van whole genome sequencing (WGS).  Ten aanzien van de uitgebreide DNA-diagnostiek door middel van WGS wordt ervan uitgegaan dat de daarbij verkregen informatie voor een groot deel ook behaald kan worden met uitgebreide paneldiagnostiek. Voor patiënten is dit niet heel hoopgevend, omdat helaas ook de uitgebreide paneldiagnostiek voor meerdere indicaties in de kankerzorg in Nederland niet algemeen geïmplementeerd is.

Nog geen oplossingen voor toegang tot diagnostiek bij urgente knelpunten geïnventariseerd

Oplossingen voor de bekostiging worden doorgeschoven naar tranche 2. Voor zorgverleners en patiënten biedt het huidige advies nog geen duidelijkheid om de meest urgente knelpunten op te lossen.

De nu voorgestelde maatregelen uit het advies en de beleidsreactie hebben betrekking op activiteiten van beroepsverenigingen die al door hen zijn ingezet. De Commissie BODx is al in oprichting en over een lijst van minimaal in te zetten diagnostische testen bij de verschillende vormen van kanker wordt binnen de beroepsverenigingen al uitgebreid gesproken.

De genoemde facultatieve prestatie ter bekostiging van WGS en datacollectie bij patiënten bij wie de primaire bron van uitgezaaide kanker (CUP/PTO) niet gevonden kan worden, was door de inzet van patiëntenverenigingen, beroepsverenigingen, ziekenhuizen, zorgverzekeraars en Hartwig Medical Foundation al gerealiseerd. (Regionale) Moleculaire Tumor Boards zijn al verbonden aan de umc’s en het NKI.

Patiënten komen niet kosteloos in aanmerking voor uitgebreide moleculaire diagnostiek

In de met algemene stemmen van de Tweede Kamer op 25 februari 2021 aangenomen motie Van Brenk/ Sazias*, werd de Minister voor Medische Zorg gevraagd om ook bekostiging te regelen voor patiënten die aan het einde van een reguliere behandeling voor uitzaaiingen van kanker nog in goede conditie zijn. Uit het advies van het Zorginstituut en de beleidsreactie van de Minister lijkt hier voorlopig geen gevolg aan gegeven te worden. Men gaat ervan uit dat patiënten al via het DRUP-programma automatisch en kosteloos in aanmerking zouden kunnen komen voor uitgebreide DNA-diagnostiek.

Deze constatering over al geregelde bekostiging is niet geheel juist: patiënten komen pas in aanmerking voor de DRUP-studie als er in een biopt van hun tumor met behulp van uitgebreide moleculaire diagnostiek aanknopingspunten voor een behandeling gevonden zijn. Als deze diagnostiek niet gedaan is in het kader van het reguliere zorgtraject, dan komen patiënten in het geheel niet in beeld van de DRUP-studie.

Mogelijk zijn het ministerie en haar adviseurs hier tot een verkeerde conclusie gekomen, omdat in het DRUP-protocol zelf is opgenomen dat patiënten voorafgaand aan de start van een behandeling met medicatie uit de DRUP-studie, nog een biopt ondergaan voor WGS in het kader van wetenschappelijk onderzoek. Dit geldt echter alleen voor patiënten die al geselecteerd zijn om met een off-label geneesmiddel te starten.

Je zal maar patiënt zijn…

Naar onze mening missen het Zorginstituut en de Minister een kans om nu maatregelen te nemen die:

• direct effect hebben om zowel patiënten met kanker te laten profiteren van de vooruitgang die er in de diagnostiek en behandeling van deze ziekte de laatste jaren geboekt is;
• als ook bijdragen aan gepersonaliseerd, gepast gebruik van geneesmiddelen.

Zonder maatregelen is er niet alleen een risico dat praktijkvariatie langer dan nodig blijft bestaan. Veel patiënten die zouden kunnen profiteren van precisiegeneeskunde, zullen deze behandeling niet ontvangen omdat adequate diagnostiek niet is ingezet en zij daarom niet geïdentificeerd zijn.

Je zal maar patiënt met een gemetastaseerde ziekte zijn en moeten constateren dat er geen volledige diagnostiek naar behandelingsmogelijkheden voor jouw ziekte gedaan wordt.

Hoe nu verder? Vooruitblik in het belang van patiënt

Wij delen de zorgen van patiënten en zorgverleners over de niet benoemde oplossingen om de meest urgente knelpunten op te lossen. En wij denken vanuit onze opgebouwde kennis graag mee met het Zorginstituut en ministerie hoe zij daarin kunnen worden ondersteund. Dat geldt ook voor de uitvoering van de motie Van Brenk/Sazias.

Daarnaast kunnen patiëntenverenigingen en beroepsverenigingen met verzekeraars om tafel gaan om voor complexe moleculaire diagnostiek, inclusief WGS, een facultatieve prestatie af te spreken. Wij hopen dat de Minister, samen met het Zorginstituut en de Tweede Kamer, de moed heeft om – in navolging van Engeland en Denemarken – de complexe moleculaire diagnostiek op een hoog niveau in een beperkt aantal centra onder te brengen en daar voor iedereen toegankelijk uit te voeren. Zonder kostbare tijd voor de patiënt te verliezen.

* Vj. 2020-2021, motie 35383-4 Van Brenk/ Sazias, over de uitgebreide DNA-test voor patiënten met uitgezaaide kanker opnemen als te vergoeden zorg

Meer informatie

• Motie 35383-4 Van Brenk/ Sazias, over de uitgebreide DNA-test voor patiënten met uitgezaaide kanker opnemen als te vergoeden zorg
• Verslag Stemmingen Tweede Kamer waarin staat dat de motie 35383-4 Van Brenk/ Sazias is aangenomen
• Brief Zorginstituut Nederland met advies Moleculaire Diagnostiek aan Minister van Ark en Kamerbrief over Advies Zorginstituut Nederland over moleculaire diagnostiek in de oncologie