Op zoek naar de motor achter tumorgroei bij blaaskanker

Uroloog Joost Boormans behandelt veel patiënten met blaaskanker en andere tumoren aan de urinewegen. Deze tumoren groeien vaak agressief. Hij vindt het daarom belangrijk om de ‘motor’ achter de tumorgroei te vinden. De genetische en klinische data die Hartwig Medical Foundation verzamelt is daarvoor onmisbaar.

Urotheelkanker en blaaskanker

Dr. Joost Boormans, uroloog in het Erasmus MC in Rotterdam, behandelt vooral urotheelkanker, tumoren die uitgaan van de urinewegen. Blaaskanker is daarvan de meest voorkomende. “De diagnose hiervan wordt gesteld door een uroloog, die ook de behandeling doet”, vertelt Boormans. “Voor patiënten met invasieve blaaskanker wordt het behandelplan door meerdere specialisten gemaakt, omdat zowel chirurgie, radiotherapie als chemotherapie aan bod kunnen komen.” Voor patiënten met uitgezaaide urotheelkanker was tot voor kort chemotherapie de enige behandeloptie, maar nu is ook immunotherapie beschikbaar. “Bij een deel van patiënten wordt de tumorgroei door immunotherapie langdurig tot stilstand gebracht, maar bij een grote groep werkt het helaas niet en is de levensverwachting beperkt. Helaas kunnen we deze groepen vooraf nog niet goed van elkaar onderscheiden.”

Agressief verloop tumor

Kanker aan de urinewegen staat in de top 10 van meest voorkomende tumorsoorten. Maar in het verleden is er veel meer onderzoeksgeld gegaan naar kankersoorten die nog vaker voorkomen. “De verbetering in de behandeling van bijvoorbeeld borst-, prostaat- en huidkanker is hierdoor versneld. Ontwikkelingen bij kanker aan de urinewegen zijn enorm achtergebleven”, aldus Boormans. Het lastige van kanker aan de urinewegen is dat de tumor over het algemeen een vrij agressief verloop heeft. De kans op uitzaaiingen (metastasen) in de eerste vijf jaar na de diagnose is groot. “Dit maakt het uitdagend om nieuwe behandelingen te onderzoeken. Als een behandeling faalt, gaan patiënten met metastasen soms zo snel achteruit dat er geen tijd is om een volgende lijn van therapie te starten.”

Hartwig Medical Foundation heeft inmiddels de complete DNA-volgorde van een groot cohort uitzaaiingen van urotheeltumoren in kaart gebracht, vertelt Boormans. “We willen onderzoeken hoe het komt dat deze tumorsoort zich zo agressief gedraagt. Het is bekend welke genen vaak veranderd zijn bij urotheeltumoren, maar we weten nog niet hoe het komt dat ze zo gemakkelijk uitzaaien naar de lymfeklieren of lever. We hopen te ontdekken welke afwijkingen in de tumor daarvoor zorgen, zodat we ons specifiek kunnen richten op die ‘motor’ achter de tumorgroei.”

Complete DNA zo vroeg mogelijk in kaart

Boormans ziet klinische toepassingen in de uitgebreide DNA-test (whole genome sequencing-test) van Hartwig Medical Foundation, waarbij het complete DNA van de tumor van een patiënt in kaart wordt gebracht. “In de ideale situatie breng je meteen het complete DNA in kaart als een patiënt met een niet-uitgezaaide kanker binnenkomt. Als de tumor dan later onverhoopt terugkomt, kun je weer een biopt nemen en kijken of en op welke manier het DNA van de tumor veranderd is. Je ziet in tumoren van patiënten in de loop van de tijd vaak DNA-veranderingen optreden als gevolg van blootstelling aan behandelingen, waardoor tumorcellen ongevoelig worden voor een bepaalde behandeling. Nu zijn dit soort testen nog prijzig, maar ze zullen in de toekomst goedkoper worden en dan kunnen we ze grootschalig gaan gebruiken”, aldus Boormans. Hij maakt hierbij de kanttekening dat een whole genome sequencing-test een schat aan informatie oplevert. “Dat is natuurlijk mooi, maar het kan ook lastig zijn om hieruit de juiste informatie te vissen.”

Soms verstandig om niet te behandelen

De uroloog verwacht dat moleculaire diagnostiek in de toekomst een grotere rol gaat spelen bij de behandelkeuze. “Ook andere factoren, zoals leeftijd en de medische voorgeschiedenis blijven natuurlijk belangrijk bij de besluitvorming. Maar ik denk dat we een steeds beter model kunnen maken waarmee we voor iedere individuele patiënt de beste behandeling kunnen bepalen. Daar kan dan ook uitkomen dat het verstandig is om niet te behandelen, omdat voor die patiënt de voordelen van een behandeling niet opwegen tegen de nadelen.”

Unieke faciliteit in Nederland

Boormans noemt Hartwig Medical Foundation een unieke faciliteit in Nederland. “Soms kijken we met een jaloerse blik naar wat er gebeurt in Amerika op het gebied van het sequencing (het bepalen van de DNA-volgorde – red.) maar Hartwig Medical Foundation laat zien dat het bundelen van krachten in een relatief klein land tot iets heel moois kan leiden.”

Focusgroepen

Dr. Joost Boormans, uroloog in het Erasmus MC, is voorzitter van de focus group Urothelial Cancer. Doel van de focusgroepen, waar Hartwig Medical Foundation bij de opstart betrokken is geweest, is om het onderzoek en het gebruik van genetische en klinische data uit de Hartwig databank verder te stimuleren rond een bepaalde tumorsoort of thema/behandeling.

Bekijk ook de YouTube video met uroloog Joost Boormans: “Blaaskanker is onterecht onbekend“.