GENAYA – Veelgestelde vragen
De vragen op deze pagina zijn afkomstig van behandelend artsen. De antwoorden zijn daarom technisch/medisch inhoudelijk.
Algemene projectopzet
Bloed- en bioptafname
- Registratieformulieren
- Waarom moet ik ook patiëntgegevens invullen op het registratieformulier? Welke gegevens zijn hiervoor nodig? Hoe lang worden deze gegevens door Hartwig bewaard?
- Bestellen afnamesets
- Welke gegevens op bioptpotje of bloedbuis?
- Waarom tumorweefsel op ijs?
- Stikstof trainingen?
- Droogijs voor transport naar Hartwig?
- Verzending bloedbuis
- Toestemmingsformulier
Rapportage
Algemene projectopzet
Is GENAYA een WMO-plichtig onderzoek?
Nee, want GENAYA is feitelijk geen ‘onderzoek’. De Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen definieert wetenschappelijk onderzoek als ‘medisch-wetenschappelijk onderzoek waarvan deel uitmaakt het onderwerpen van personen aan handelingen of het opleggen aan personen van een bepaalde gedragswijze’ (Art. 1b WMO).
In het geval van GENAYA is het belangrijk om te beseffen dat het geen extra onderdeel in het diagnostisch proces voor de patiënt betreft. Op het moment dat een patiënt in aanmerking komt voor WGS in het kader van GENAYA, wordt immers gebruik gemaakt van het biopt dat de behandelend arts sowieso al nodig zou hebben om eventuele afwijkingen of veranderingen in biomarkers vast te stellen en een passende behandeling voor te schrijven. Er is geen aanvullende, invasieve diagnostiek waaraan de patiënt wordt onderworpen anders dan datgene wat reeds de logische vervolgstap zou zijn. Dat maakt GENAYA dus ook een ‘project’ en niet een ‘studie’.
De opzet van het GENAYA-project is bovendien beoordeeld door de Institutional Review Board van het NKI-AVL, en bevonden als niet-WMO-plichtig project.
Algemene projectopzet
Wat wordt er vergoed binnen het GENAYA-project?
Het opzetten van de infrastructuur als onderdeel van het GENAYA-project wordt gefinancierd door een subsidie van KWF Kankerbestrijding. Hiermee wordt WGS kosteloos beschikbaar gesteld voor toepassing in deze patiëntpopulatie in de deelnemende ziekenhuizen (zie ook de inclusiecriteria [linkje zakkaart of webpagina]). Onder de vergoeding vallen de kosten die betrekking hebben op WGS. Dat houdt concreet in: het transport op droogijs van afgenomen weefsel van het ziekenhuis naar Hartwig, de verzending van de bloedbuis via gefrankeerde retourenveloppen, de kwaliteitscontroles van het materiaal (het ‘ondiep’ sequencen) en de WGS zelf (het ‘diep’ sequencen), en het beschikbaar stellen van de DNA-rapporten.
Bloed- en bioptafname
Waar vind ik de registratieformulieren voor het weefsel en het bloed? En waar vind ik de barcode die ik hierop moet invullen?
Het Excelformulier waarmee weefsel en bloed kunnen worden aangemeld bij Hartwig, is te vinden op www.hartwigmedicalfoundation.nl/aanvraagformulier. De barcodes die hierop moeten worden ingevuld, staan reeds op de afnamesets: als gegrafeerde tekst in het bioptpotje, en op de barcodesticker op de bloedbuis.
Bloed- en bioptafname
Waarom moet ik ook patiëntgegevens invullen op het registratieformulier? Welke gegevens zijn hiervoor nodig? Hoe lang worden deze gegevens door Hartwig bewaard?
Hartwig heeft geen koppeling heeft met de elektronische patiëntdossiers van de ziekenhuizen. Aan patiënten wordt daarom expliciete toestemming gevraagd om genetische gegevens te mogen koppelen aan hun klinische (behandel)gegevens in databases, om meer onderzoek naar kanker bij AYA-patiënten mogelijk te maken. Voor deze koppeling zijn patiëntgegevens nodig, namelijk: de initialen van de patiënt, de achternaam van geboorte, de geboortedatum, het geslacht, en de postcode.
Deze hele set van gegevens wordt dus alleen gebruikt voor de koppeling met bijvoorbeeld de Nederlandse kankerregistratie. De gepseudonimiseerde gegevens (dus zonder naam, initialen en postcode) komen in de Hartwig database. In deze database wordt alleen geslacht en geboortedatum voor onbepaalde tijd bewaard, voor onderzoeksdoeleinden waarbij geslacht en leeftijd van belang zijn. Het patiëntrapport, waar ook patiëntgegevens worden vermeld die ter verduidelijking dienen, wordt tenzij anders afgesproken voor 20 jaar bewaard door Hartwig.
Bloed- en bioptafname
Hoe bestel ik bioptpot-sets en bloedbuis-sets? Hoeveel sets krijg ik per bestelling? En hoelang duurt het voor ik deze sets ontvang, nadat ik deze heb besteld?
Voor het bestellen van sets is een Daklapack-account nodig. Hartwig kan deze accounts voor verschillende personen in een ziekenhuis instellen, en heeft daarvoor de namen, emailadressen, en postadres van de ontvangers nodig. Hiermee kan worden ingelogd en besteld via www.labkithartwigmedicalfoundation.nl/Hartwig. Per bestelling worden 10 sets geleverd. Doorgaans duurt de bezorging van de bestelde sets circa 3 werkdagen; houd hier dus rekening mee als er geen sets voorradig zijn, en een biopt wordt gepland.
Bloed- en bioptafname
Welke andere gegevens moeten er op het bioptpotje of de bloedbuis worden gezet?
Er zijn geen andere (patiënt)gegevens nodig. Wanneer de barcode die in het bioptpotje of de bloedbuis staan correct worden ingevuld op het registratieformulier dat vooraf naar Hartwig wordt gemaild, zijn er voldoende gegevens beschikbaar om het patiëntmateriaal aan de aanvraag te koppelen.
Bloed- en bioptafname
Waarom is afname van tumorweefsel op ijs nodig? Kan dit ook op formaline?
Net als in de CPCT-studie, dient tumorweefsel voor WGS in het kader van GENAYA direct te worden opgeslagen op ijs. De reden om te kiezen voor ‘fresh-frozen samples’ in plaats van de voor andere indicaties reguliere ‘formalin-fixed paraffin-embedded’ (FFPE) methode berust op bekende beperkingen op moleculair niveau wanneer formaline wordt gebruikt voor DNA-diagnostiek in het algemeen.
Enerzijds leidt formaline tot verminderde bruikbaarheid van het weefsel, doordat het DNA door crosslinks met formaldehyde gedeeltelijk kan denatureren waardoor het minder bruikbaar wordt om WGS op toe te passen. Daardoor kan de benodigde hoeveelheid DNA voor een betrouwbaar resultaat in het gedrang komen. Anderzijds zijn er aanwijzingen dat men bij opslag op formaline vaker sequentie-artefacten, waarbij basenparen verwisseld raken, wat kan leiden tot fout-positieve uitslagen wanneer vervolgens WGS wordt toegepast (Do & Dobrovic, 2015 ; Chong et al, 2021).
Kort gezegd zit de toegevoegde waarde van op ijs opgevangen weefsel dus vooral in het behouden van de kwaliteit van het weefsel waar sequencing op toegepast moet worden, en heeft formaline nadelen waardoor dit weefsel minder geschikt maakt om WGS toe te passen. Omdat de ervaring leert dat eenmaal ingevroren biopten zich minder goed lenen om te ontdooien om hier later nog sommige kleuringen op toe te passen, is het advies wel om één van de afgenomen biopten direct als FFPE op te werken, en de rest in te vriezen. In het logistiek overleg met de pathologie wordt om die reden ook altijd aandacht besteed aan de manier waarop dit deel van het proces vorm moet worden gegeven om de juiste manier van opslag van weefsel mogelijk te maken.
Bloed- en bioptafname
Worden er door Hartwig centrale trainingsbijeenkomsten georganiseerd voor veilig omgaan met vloeibaar stikstof, zoals dit ook het geval was tijdens de start van de CPCT-02?
Nee, op dit moment worden deze trainingen niet georganiseerd. Kijk ook eens of het eigen ziekenhuis beschikt over deze trainingen of protocollen (bijvoorbeeld opgezet door de academie, of vanuit de Arbodienst).
Bloed- en bioptafname
Moet ik droogijs voorradig hebben op het moment dat koerier SDX het bioptpotje komt ophalen voor verzending naar Hartwig?
Nee, indien het SDX-aanvraagformulier voor bijzonder medisch transport (dat te vinden is via http://www.hartwigmedicalfoundation.nl/aanvraagformulier) correct wordt ingevuld en opgestuurd naar info@sdx.nl, weet SDX dat zij het droogijs voor verzending mee moeten nemen. Daar is geen droogijs voor nodig van het ziekenhuis zelf.
Bloed- en bioptafname
Kan de bloedbuis meteen worden meegenomen door SDX wanneer zij het bioptpotje komen ophalen voor verzending naar Hartwig? Op welke manier kan de bloedbuis het beste worden verzonden?
Nee, dit is niet een route die SDX of Hartwig gewend is. Om verwarring te voorkomen waarbij de bloedbuis per abuis ook in de doos met droogijs terechtkomt waardoor het bloed bevriest, is een aparte verzending via de reguliere post aan te bevelen. De kwaliteit van het DNA van cellen in het bloed neemt af bij temperaturen boven 21 graden Celsius, zeker wanneer de buis langdurig in deze temperaturen verkeert (zoals in de zomer). Het is daarom verder aan te raden om de bloedbuis niet te verzenden op een vrijdag, gezien de vertraagde postbezorging over het weekend.
Bloed- en bioptafname
Wat moet ik doen met het toestemmingsformulier? Heeft Hartwig hier het origineel van nodig, een kopie, of geen van beide?
Hartwig heeft noch een origineel, noch een kopie van het toestemmingsformulier voor opslag van de WGS in de Hartwig database nodig. Het duidelijk communiceren of de patiënt informed consent voor opslag van de data heeft gegeven, is de verantwoordelijkheid van de invuller van het registratieformulier. Het ziekenhuis dient het fysieke ondertekende formulier lokaal te bewaren; het is aanbevolen een kopie wordt opgenomen in het elektronisch patiëntdossier.
Rapportage
Er wordt zowel WGS toegepast op tumorweefsel als op bloed, krijg ik in het OncoAct rapport dan ook uitsluitsel over kiembaanmutaties die predisponeren voor kanker?
Nee, dat uitsluitsel wordt niet gegeven. Hoewel bij WGS het DNA van de kiembaan wel wordt gesequenced op basis van cellen in het bloed, is dit uitsluitend bedoeld als onderdeel van tumordiagnostiek. DNA uit bloedcellen dient daarbij als controle voor de kiembaan om somatische mutaties van de tumor te kunnen identificeren. Eventuele ‘actionable’ kiembaanmutaties worden daarbij wel opgespoord en gerapporteerd waar die van belang zijn voor de behandeling.
Het is Hartwig echter wettelijk gezien niet toegestaan uitsluitsel te geven over de aanwezigheid van predisponerende genen. Dat is bepaald in de Wet op bijzondere medische verrichtingen (Art. 18 Wbmv); alleen met vergunning van de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is het een instantie toegestaan om klinisch-genetisch onderzoek te doen specifiek gericht op aangeboren c.q. erfelijke afwijkingen, of om erfelijkheidsadvisering te verlenen. Indien er echter op basis van bevonden afwijkingen aanwijzingen zouden zijn voor een kiembaanmutatie die mogelijk van klinisch belang kan zijn, zal vanuit Hartwig het advies aan de behandelend arts zijn om de patiënt te verwijzen naar de afdeling Klinische Genetica van het betreffende ziekenhuis. Het is hen uiteraard wel wettelijk toegestaan deze onderzoeken en advisering aan te bieden. Desgewenst kunnen zij dan op aparte aanvraag gebruik maken van de ruwe WGS-data die Hartwig reeds heeft verkregen van de patiënt.
Meer weten?
Jeffrey van Putten, arts-onderzoeker GENAYA, j.vanputten@hartwigmedicalfoundation.nl, 020 235 2640
Hilde Nienhuis, internist-oncoloog, coördinator GENAYA, h.nienhuis@hartwigmedicalfoundation.nl, 020 235 2640
Met de complete DNA-test zie je in één keer alle mogelijke doelgerichte kankerbehandelingen. Patiënt en behandelend arts hebben zo alle beschikbare informatie om samen de beslissing over de behandeling te kunnen nemen.