‘Hoopgevend’ – arts en patiënt over DNA-analyse tumor

In de toekomst zou hij graag alle patiënten met uitzaaiingen (…) zo snel mogelijk moleculair karakteriseren. Aldus oncoloog dr. Niven Mehra, Radboudumc, in een interview met hem en een van zijn patiënten in mijngezondheidsgids.nl. Die patiënt startte met een experimentele personalized medicinebehandeling, met hoopgevende resultaten als gevolg. 

Personalized medicine is de toekomst

Bij Fred Krijnen (59) werd in 2011 uitgezaaide prostaatkanker vastgesteld. “De prognose was op dat moment dat ik nog anderhalf tot twee jaar zou hebben”, vertelt hij. Hij onderging meerdere behandelingen, die telkens maar voor korte tijd aansloegen, en was uiteindelijk uitbehandeld. Ten slotte startte hij afgelopen maart met een experimentele personalized medicinebehandeling, met bijzonder hoopgevende resultaten als gevolg.

Personalized medicine

Tot niet zo lang geleden werden nieuwe medicijnen getest op grote, ongeselecteerde groepen patiënten met dezelfde vorm van kanker. Inmiddels is duidelijk dat er veel verschil bestaat tussen tumoren van hetzelfde type, waardoor patiënten anders reageren op een behandeling met hetzelfde medicijn. Met DNA-, RNA- of eiwitanalyse kunnen de moleculaire afwijkingen van een tumor worden vastgesteld. Deze informatie stelt artsen vervolgens in staat een beslissing te nemen over de behandeling die het meest geschikt is voor deze specifieke patiënt: personalized medicine.
Personalized medicine betekent het juiste medicijn geven aan de juiste patiënt, op het juiste moment en tot het juiste moment, zegt Niven Mehra, internistoncoloog. “Bij sommige agressieve vormen van kanker wil je zo vroeg mogelijk met de meest effectieve therapie starten, en soms is dit mogelijk door inzicht te verkrijgen in de moleculaire achtergrond van de kanker van die specifieke patiënt.” Een belangrijk onderdeel van personalized medicine is het niet geven van niet-werkende medicijnen. Indien duidelijk is dat een medicijn niet werkzaam zal zijn voor deze individuele patiënt, dan wordt hij of zij niet behandeld, en worden vervelende bijwerkingen voorkomen.
Mehra legt uit dat vaak wordt uitgegaan van een standaard stappenplan in de behandeling van de kanker, waarbij bekend is dat elke individuele therapie soms maar bij een minderheid van de gehele patiëntpopulatie aanslaat. De laatste jaren speelt personalized medicine vaker een rol binnen de behandeling van kanker. Op basis van de moleculaire achtergrond van een tumor van een patiënt kan een arts bijvoorbeeld besluiten de eerste stap in de standaardbehandeling achterwege te laten, omdat de tweede stap een grotere kans heeft om aan te slaan.

Zo vroeg mogelijk

In het geval van Fred waren er geen geregistreerde behandelingen meer voorhanden, vertelt hij. “Toen is vorig jaar een biopt afgenomen uit een uitzaaiing, om te kijken of er specifieke afwijkingen in het DNA van de tumor voorkwamen.” Daaruit bleek dat er een grote kans was dat een specifieke immuuntherapie zou aanslaan, een behandeling die normaliter niet geschikt en geregistreerd is voor patiënten met prostaatkanker. Fred onderging deze therapie in het kader van een experimentele behandeling, die zeer goed bleek aan te slaan: binnen zes weken was zijn tumormerkstof PSA genormaliseerd en waren zijn tumoren voor meer dan de helft in omvang afgenomen. De kans dat dit succes aanhoudt, is groot, denkt Mehra. “We weten niet hoe lang, want het gaat om een experimentele behandeling, maar het zou heel goed kunnen dat het veel langer werkt dan de eerdere behandelingen.”
In de toekomst zou hij graag alle patiënten met uitzaaiingen die niet meer te genezen zijn met een operatie of bestraling zo snel mogelijk moleculair karakteriseren. Hij pleit er tevens voor om in het beginstadium van een behandeling al onderzoek te doen naar de moleculaire achtergrond van een tumor. Op basis van die informatie kan dan sneller de meest effectieve behandelmethode worden ingezet. Hij wijst erop dat die optie nu al bestaat, want er zijn studies die de mogelijkheid bieden om DNA-analysen eerder in de ziekte toe te passen. Wordt in het biopt van een specifieke patiënt een afwijking gevonden, dan kan daar de behandeling op worden aangepast. Daarnaast leren onderzoekers veel over de optimale behandeling van toekomstige patiënten door de moleculaire analyse te koppelen aan de behandelresultaat. Een ding is zeker: personalized medicine is de toekomst.