‘Meer kans op nieuwe, unieke bevindingen’

Joris van de Haar, PHD student Antoni van Leeuwenhoek

‘De data van Hartwig Medical Foundation gebruiken we voor verschillende projecten. Het belangrijkste project is erop gericht om op basis van het DNA van patiënten te voorspellen of ze wel of niet op immunotherapie zullen reageren.

Immunotherapie kan spectaculaire resultaten boeken. Voor het eerst blijkt het bijvoorbeeld mogelijk om uitgezaaide kanker zelfs te genezen. Die gevallen zijn nu echter helaas nog vrij zeldzaam. Nu immunotherapie voor steeds meer kankersoorten aan het doorbreken is, is het belangrijk om te begrijpen waarom sommige mensen er wel goed op reageren en anderen niet.

Het is namelijk een ingrijpende therapie, die de rem op het eigen immuunsysteem weghaalt zodat het eigen immuunsysteem de tumor kan opruimen. Maar dit kan, evenals andere medicijnen voor kanker, vervelende bijwerkingen hebben. In het geval van immunotherapie worden bepaalde eiwitten geblokkeerd die de tumor misbruikt om onzichtbaar te blijven voor het immuunsysteem, maar die door gezonde cellen gebruikt worden om auto-immuniteit te voorkomen. Als bijwerking kunnen patiënten dan ook een auto-immuun respons krijgen.

Het is dus belangrijk om patiënten vooraf te kunnen selecteren: bij wie zal het werken? Dan kunnen we mensen heftige bijwerkingen besparen.

Via Hartwig hebben we een dataset van 200 patiënten die immunotherapie hebben gekregen. We kijken nu of we patronen in het DNA van deze patiënten kunnen vinden die voorspellend zijn voor het aanslaan en resistentie van deze therapie. We zijn daarbij op zoek naar nieuwe patronen, maar we proberen daarnaast ook om alle reeds bekende predicatieve factoren samen te brengen in één, zo goed mogelijk voorspellend model.

Meerdere projecten met data Hartwig

Ook gebruiken we de data van Hartwig bij de DRUP-studie die door ons is opgezet. In deze trial kijken we naar het DNA van patiënten waarvoor geen reguliere behandelopties meer beschikbaar zijn. We zijn dan op zoek naar specifieke genmutaties, waarvoor bij andere kankertypen medicijnen beschikbaar zijn, maar voor het type kanker van deze patiënt niet. Soms blijken dat soort medicijnen dan toch heel goed te werken. Daar zijn we in DRUP  naar op zoek.

Voor deze trial is het belangrijk om te weten hoe stabiel DNA-mutaties door de tijd zijn.

Soms heb je van een patiënt het DNA geanalyseerd. Iemand heeft daarna een therapie gehad en daar wel of niet op gereageerd. Als je een paar maanden later een nieuwe therapie begint is de vraag: ‘is de analyse van het oude DNA nog bruikbaar? Of is het DNA van de tumor zodanig veranderd dat je een nieuwe DNA-analyse moet doen?’

Recent hebben we nog een volgend project met de data van Hartwig opgestart. Dat project gaat over patiënten met darmkanker die chemotherapie krijgen. Onze analyse is vergelijkbaar met de vraag rond immuuntherapie. Kun je op basis van het DNA voorspellen bij wie het wel werkt en bij wie niet?

Ook virussen en bacteriën betrekken

Bij DNA-analyses wordt er vaak voor gekozen om alleen naar de genen te kijken; maar dat is maar een paar procent van het DNA. Dit is omdat DNA-onderzoek relatief duur is. Hartwig Medical Foundation analyseert echter het gehele DNA. Dat geeft ons de kans om vragen te beantwoorden die met andere databases onmogelijk te beantwoorden zijn.

Dankzij de data van Hartwig kunnen we bijvoorbeeld bij het onderzoek rond immunotherapie nu ook kijken naar het bacterieel en viraal DNA.  Bij de data van Hartwig wordt het hele genoom gesequenced, inclusief bacteriën en virussen die eruit gefilterd worden als je enkel naar die paar procent kijkt.

Onze hypothese is dat de aanwezigheid van bepaalde bacteriën en virussen in het DNA van invloed zijn op immunotherapie.

Sneller van idee tot resultaat

Het is nog te vroeg voor harde resultaten. Maar zonder de data van Hartwig, zouden we nooit zo ver zijn met onze ideeën rond immunotherapie. Dan hadden we eerst een onderzoeksbeurs moeten aanvragen, een projectvoorstel moeten maken en patiënten moeten includeren voordat je data hebt. Over een beursaanvraag gaat soms jaren heen. Als je hem toegekend krijgt, kan iemand anders al bezig zijn met je idee en is alle moeite voor niks geweest.

Van idee tot resultaat gaat nu vele malen sneller. Dat is voor ons als wetenschappers interessant, maar ook voor de maatschappij, omdat nieuwe behandelingen patiënten eerder bereiken. Dankzij de data van Hartwig gaat alles gestroomlijnder en sneller.